Σε κάθε επέτειο της Μικρασιατικής καταστροφής, κάποια κρίσιμα ερωτηματικά επανέρχονται επιμόνως και αιωρούνται βασανιστικά στο ιστορικό υποσυνείδητο του έθνους:● Επρόδωσαν συνειδητά την πατρίδα οι καταδικασθέντες;
● Ήταν δίκη πολιτικής σκοπιμότητας;
● Μετενόησε ο Πλαστήρας για την εκτέλεση;
Τα ΜΜΕ πρωτοστατούν σ΄ αυτόν τον “πυρρίχιο”, άλλα εξ αυτών με την δέουσα σοβαρότητα και άλλα με ασυγχώρητη προχειρότητα. Γεγονότα και μυθεύματα «σερβίρονται» στο κοινό, ανεπεξέργαστα, με στόχο κυρίως τον εντυπωσιασμό.
Θα επιχειρήσουμε να ανιχνεύσουμε την αλήθεια, βασιζόμενοι σε επίσημες ή απλώς έγκυρες πηγές.
ΗΣΑΝ ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΟΙ ΕΞΙ;
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος πήρε σαφή θέση και είπε: ΟΧΙ. Σε γράμμα του προς τον αρχηγό των Λαϊκών Παναγή Τσαλδάρη, με ημερομηνία 3 Φεβρουαρίου 1929, μεταξύ άλλων, δηλώνει:
«Δύναμαι να βεβαιώσω υμάς με τον πλέον κατηγορηματικόν τρόπον, ότι ουδείς των πολιτικών αρχηγών της δημοκρατικής παρατάξεως θεωρεί, ότι οι ηγέται της πολιτικής ήτις ηκολουθήθη μετά το 1920, διέπραξαν προδοσίας κατά της πατρίδος, ή ότι εν γνώσει οδήγησαν τον τόπον εις την Μικρασιατικήν καταστροφήν … Πιστεύομεν μόνον, ότι η ακολουθηθείσα μετά το 1920 πολιτική (εις την οποίαν παρέσυρεν αυτούς η πέραν του προσήκοντος μέτρου προσήλωσίς των εις την δυναστείαν) υπήρξεν ολεθρία διά τα συμφέροντα της χώρας. Αλλά – οσονδήποτε βαρεία και αν ήτο η ευθύνη αυτών – ουδείς ηδύνατο, υπό ομαλάς περιστάσεις, να σκεφθή, ότι το σφάλμα αυτών ηδύνατο, να τιμωρηθή διά της τρομεράς ποινής του θανάτου». («Αι αγορεύσεις του Ελληνικού Κοινοβουλίου», έκδοση ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΡΥΚΟΣ, τόμος Στ΄, Αθήναι 1958).
Υπογραμμίζουμε τρείς λέξεις της επιστολής Βενιζέλου: Υπό ομαλάς περιστάσεις. Τούτο σημαίνει ότι, κάτω από ανώμαλες περιστάσεις, (όπως ήταν εκείνες του 1922) δικαιολογείται η εκτέλεση.
Και πράγματι, υπήρξεν απολύτως εμπιστευτικό τηλεγράφημα του Βενιζέλου προς τον υπουργόν Εξωτερικών Ν. Πολίτην, που περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«Ίσως όμως ηδύνατο να αποφευχθή κρίσις, βιαζομένης Επαναστάσεως να δεχθή, όπως εκτελέσεις περιορισθούν, εν περιπτώσει καταδίκης, εις μόνον διατελέσαντας πρωθυπουργούς και αρχηγόν στρατού (σ.σ. Δημ. Γούναρην, Νικ. Στράτον, Πέτρον Πρωτοπαπαδάκην και Γ. Χατζανέστην) καθ΄ όσον, ως προς λοιπούς, εκτέλεσις θα αποτελέση αδικαιολόγητον σκληρότητα, μη εξυπηρετούσαν γενικόν συμφέρον (Σπύρου Μαρκεζίνη «Πολιτική Ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος» τ. 2, σελ. 167, εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ).
ΔΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΟΣ;
Από μια πρώτη ματιά στα Πρακτικά της Δίκης, γίνεται φανερή η σκοπιμότητα. Παραθέτουμε μιάν περικοπήν των Πρακτικών από την δεύτερη μέρα της Δίκης (1 Νοεμβρίου 1922):
«Προσέρχεται ο κ. Α. Παπούλας, μάρτυς κατηγορίας (αρχιστράτηγος πριν από τον Χατζανέστην).
Πρόεδρος: Θα σας παρακαλέσω να μοι δώσητε μίαν σύντομον εικόνα του στρατού, όταν ανελάβατε την διοίκησιν Στρατιάς Μικράς Ασίας, από απόψεως οργανώσεως, ισχύος, στελεχών, διατροφής, ιματισμού και ηθικού.
Α. Παπούλας: Το ηθικόν των στρατιωτών, λόγω της πολιτικής καταστάσεως, ήτο οπωσδήποτε μειωμένον.
Πρόεδρος: Μετά την 1ην Νοεμβρίου 1920;
Α. Παπούλας: Μάλιστα, λόγω των πολιτικών προστριβών».
(Η Δίκη των Έξ – Εστενογραφημένα Πρακτικά». Αθήναι 1931. Εκδόσεις ΠΡΩΪΑΣ).
ΜΕΤΕΝΟΗΣΕ Ο ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ;
Πολλά σχόλια ή απόψεις έχουν δημοσιευθεί, κατά καιρούς, για την στάση του Πλαστήρα, του «Αρχηγού», όπως τον έλεγαν οι φίλοι και οι θαυμαστές του. Τα πράγματα απέδειξαν, ότι ετήρησε τον λόγο του, πως θα σεβόταν την όποια απόφαση του Στρατοδικείου. Και οι διάφορες πιέσεις προς αυτόν από το εξωτερικό και το εσωτερικό έπεσαν στο κενό.
Εξακολουθεί, όμως, να υποστηρίζεται η θεωρία, ότι ο Πλαστήρας, τελικώς είχε μετανοήσει για την εκτέλεση. Την θέση αυτή πήρε με άρθρο του ο πρώην υφυπουργός Μιχ. Πρωτοπαπαδάκης:
«Ακόμη και ο Πλαστήρας – γράφει ο κ. Πρωτοπαπαδάκης – δεν φαίνεται να ήταν ικανοποιημένος όταν, πιεζόμενος από τους φανατικούς οπαδούς του, προχώρησε στην απόφαση να κινηθεί η διαδικασία για την εκτέλεση των Έξι. Ένας προσωπικός του φίλος μου είπε πως, μια φορά που τον επισκέφθηκε στο σπίτι του (που ήταν γεμάτο εικόνες) άκουσε από το στόμα του Πλαστήρα τα εξής:
– Βλέπεις, φίλε μου, αυτές τις εικόνες; Πίστεψέ με, κάθε μέρα κάνω μετάνοιες μπροστά σ΄ αυτές και παρακαλώ τον Θεό να με συγχωρέσει για την εκτέλεση των Έξι». («Ιστορικά» Ελευθεροτυπίας, αρ. 6/25.11.1999).
Δικαιολογούνται ίσως αυτές οι φαντασιώσεις, που οφείλονται προφανώς στη συγκίνηση του κ. Πρωτοπαπαδάκη, εγγονού ενός εκ των θυμάτων.
Απάντηση στο ερώτημα, αν είχε μετανοήσει ο Πλαστήρας, θα βρεί ο αναγνώστης μας στο τεύχος αρ. 384 (Ιούνιος 2000) του περιοδικού «Ιστορία Εικονογραφημένη» (Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ). Εκεί, ο υπογράφων το κείμενο τούτο έχει καταθέσει τα εξής:
«… Μας κάλεσε στο σπίτι του ο Πότης Τσιμπιδάρος (πρώην Γενικός Διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Ελευθερίου Βενιζέλου). ‘Οταν ήλθε ο λόγος περί Πλαστήρα, μας έκανε την ακόλουθη αποκάλυψη:
Κάποτε, εδώ στο σπίτι, ρώτησα τον Αρχηγό (καθόταν σ΄ αυτήν ακριβώς την πολυθρόνα που κάθεσθε κι εσείς τώρα).
– Δε μου λες, Νικολάκη, μετάνιωσες ποτέ για την εκτέλεση των Έξι;
– Ποτ’ μου, απαντάει με την Καρδιτσιώτικη προφορά του, και τώρα - δα να τους είχ’ εδώ μπροστά μ’, θα τους ξαναντουφέκαγ’.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΚΑΡΟΝΑΣ
http://fonipeiraioton.blogspot.gr
