γράφει ο καθηγητής φυσικής αγωγής Σταύρος Λιλόγλου.Ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, είναι αναμφισβήτητα ο Ιωάννης Καποδιστρίας, ο πρώτος κυβερνήτης της πατρίδας μας.
Ένα πρόσωπο αμφιλεγόμενο γιά πολλούς.
Ένας πολιτικός που ακόμη και σήμερα αποτελεί αντικείμενο μελέτης γιά τις ικανότητες, που του είχαν αποδοθεί, αλλά και για τον τρόπο που επέλεξε να κυβερνήσει.
Ένας κυβερνήτης που κατάφερε να διχάσει το λαό της χώρας, που μόλις είχε απελευθερωθεί.
Ο στρατηγός Μακρυγιάννης, μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές φυσιογνωμίες στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, γράφει για τον Καποδιστρία στα απομνημονεύματά του :
"Ο Κυβερνήτης μας φέρνει οπαδούς των τυρράγνων να τον οδηγήσουνε πως τυρραγνούνε εκείνοι οι τύρραγνοι να τυραγνήσει και αυτός".
Κι΄όμως ο Μακρυγιάννης ήταν από τους πρώτους που δήλωσε την αφοσίωση του στον Κυβερνήτη και πως μπορούσε ακόμη και τη ζωή του να δώσει για αυτόν.
Τι τον έκαμε να αλλάξει;
Θα πρέπει όμως πρώτα από όλα να δούμε πως ήτανε η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στην Ελλάδα όταν ο Καποδιστρίας έφτασε εκεί για να την κυβερνήσει.
Είναι αλήθεια πως όταν ο Καποδιστρίας πάτησε το πόδι του στην ελληνική γη, η χώρα, όση είχε απελευθερωθεί, ήταν πραγματικά ένα χάος.
Στην στεριά, γράφει ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς, επικρατούσε το δίκιο της αρπακτικότητας του Τοπάρχη Κοτζαμπάση και στη θάλασσα η πειρατεία.
Στην ελεύθερη χώρα δεν υπήρχαν χέρια να επιδοθούν στην καλλιέργεια της γης. Εικοσιπέντε χιλιάδες μαχητές γύριζαν από χωριό σε χωριό χωρίς καμιά μισθοδοσία, χωρίς καμιά ενίσχυση. Καμιά υπηρεσία δεν λειτουργούσε. Ο Μωρηάς ήταν μιά έρημος. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος, που κρατούσε ένα κάστρο τυρρανούσε σαν καταχτητής τον γυμνό και άστεγο πληθυσμό. Για να μπορέσει κανείς να μεταμορφώσει σε κράτος αυτό το χάος δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα έπρεπε να διαθέτει ισχυρή κεντρική εξουσία με σιδερένια πυγμή και οπωσδήποτε μία πολιτική γενναίου αστικοδημοκρατικού εκσυγχρονισμού. Ο οποιοσδήποτε όμως και αν διέθετε αυτές τις θέσεις μοιραία θα ερχόταν σε κάθετη ρήξη με το παλιό φεουδαρχικό καθεστώς, που το αποτελούσαν τα τζάκια και οι νεόπλουτοι, που η περιουσία τους ήταν από το πλιάτσικο σε βάρος της επανάστασης. Αυτά είχε να αντιμετωπίσει ο κυβερνήτης της Ελλάδας Ιωάννης Καποδιστρίας, μπροστά σε αυτά βρέθηκε και αυτά κλήθηκε να πολεμήσει.
Όμως ποιος ήταν ο Ιωάννης Καποδιστρίας;.
Γεννημένος στην Κέρκυρα το 1776 από οικογένεια ευγενών, μορφώθηκε με επιμέλεια στην πόλη του και στην συνέχεια σπούδασε ιατρική και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Μετά τις σπουδές του επιστρέφει στην Κέρκυρα και για ένα διάστημα εργάζεται σαν γιατρός χειρουργός. Όταν όμως τα Εφτάνησα κατακτώνται από τους Ρώσους ο Καποδιστρίας θα εγκαταλείψει την ιατρική και θα περάσει στον πολιτικό χώρο. Το 1803 με την ίδρυση της Πολιτείας των Ιονίων Νήσων ο Καποδιστρίας θα διοριστεί Γραμματέας. Όμως το 1807 με την συνθήκη του Τιλσίτ το κράτος των Ιονίων Νήσων παύει να υπάρχει και φυσικά σταματάει και η Γραμματεία του Καποδιστρία. Σε αυτό το διάστημα όμως είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με την ρωσική διπλωματία και έτσι μετά το τέλος της Γραμματείας στο κράτος των Ιονίων Νήσων θα μεταπηδήσει στον χώρο της ρωσικής διπλωματίας όπου πραγματοποιεί λαμπρή σταδιοδρομία. Μάλιστα το 1815 διορίζεται Υπουργός Εξωτερικών, μία θέση που κρατάει μέχρι το 1822.
Από τον χρόνο αυτόν κα μετά διαμένει στη Γενεύη και παρ΄όλο που βρίσκεται σε άδεια αορίστου χρόνου συνεχίζει να είναι μέλος της ρωσσικής διπλωματίας. Από τα καθήκοντά του αυτά θα απαλλαγεί τον Ιούλιο του 1827 με επίσημη έγκριση του Τσάρου Νικολάου και αφού είχε εκλεγεί στη θέση του Κυβερνήτη της Ελλάδας.
Το πρωί της Κυριακής 8 Ιανουαρίου του 1828 ο Ιωάννης Καποδιστρίας, εκλεγμένος κυβερνήτης της Ελλάδας από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας φτάνει στο Ναύπλιο με το αγγλικό πλοίο Warspite και πατάει το ελληνικό έδαφος.
Ο Κάρλ Μέντελσον στην Επίτομη Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης γράφει: Τρία ξένα πολεμικά πλοία χαιρέτησαν την ελληνικά σημαία με κανονιοβολισμούς. Είναι η πρώτη περίπτωση αποδόσεως επισήμων τιμών εκ μέρους Ευρωπαϊκών Δυνάμεων ενώ ο λαός επευφημούσε.
Κι ο Νίκος Κασομούλης στα Ενθυμήματα στρατιωτικά αναφέρει: Τι να ενθυμηθεί κανένας και τι να γράψει. Πως να ζωγραφίσει το ηθικόν της ώρας εκείνης. Άλλος έτρεχε, άλλος πηδούσε, άλλος χόρευε. Οι δρόμοι ταράτοντο. Όλοι πλέον από την χαράν αλησμόνησαν την θέσην των. Άνδρες και γυναίκες. Μικροί και μεγάλοι.
Ο νέος κυβερνήτης θα φτάσει στις 11 Ιανοαρίου στην Αίγινα, όπου εκεί έχει την έδρα της η Επιτροπή, που τον αναπληρώνει στα καθήκοντά του και η οποία αποτελείται από τους Γεώργιο Μαυρομιχάλη, Ιωάννη Μηλαήτη και Ιωάννη Νάκο. Από εκείνη τη στιγμή οι τύχες της χώρας ανήκουν πλέον στα χέρια του κυβερνήτη.
Πριν να καταπιαστούμε με το έργο του Καποδιστρία, αξίζει να δούμε τι λένε τόσο οι υμνητές του όσο και οι επικριτές του. Χαρακτηρίζοντας τον Καποδιστρία για τις πολιτικές του ιδέες, ο εκ των επικριτών του ιστορικός Γιάννης Κορδάτος, στην Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδος γράφει: Ήταν συντηριτικός ως το κόκαλο και υπηρέτης της ρωσικής πολιτικής. Κάπως ίδια είναι και η γνώμη του Τάσου Βουρνά ο οποίος στην Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας γράφει: Ήταν αριστοκράτης στην καταγωγή, ολιγαρχικός στις ιδέες, δοκιμασμένος από την εποχή της Ρωσσοκρατίας στα Εφτάνησα, οπόταν σαν πληρεξούσιος της ξένης κατοχής έπνιξε στο αίμα την αγροτική εξέγερση της Κεφαλονιάς, το 1804 και είχε πάρει σαφή θέση υπέρ του φεουδαρχισμού.
Πιό πολύ επικριτικός ο Ιωάννης Ζέβγος, γράφει στην Σύντομη Μελέτη της Νεοελληνικής Ιστορίας: Ήταν αντιδραστικός, διπλωμάτης της Σχολής Μέτερνιχ, στεγνός και πεισματάρης γραφειοκράτης, φανατικός οπαδός του τσαρισμού στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική.
Ο Φίνλεϊ, από τους ένθερμους υποστηρικτές και υμνητές του Ιωάννη Καποδιστρία, γράφει στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως: Ο πατριωτισμός του Καποδιστρία είχε ταυτιστεί με την ορθοδοξία και την εθνική ανεξαρτησία, όχι όμως με την πολιτική ελευθερία και τα πολιτικά δικαιώματα. Ελάχιστα πρόσεξε την κοινωνική πρόοδο των λαϊκών μαζών της Δυτικής Ευρώπης που συντελέστηκε στη διάρκεια της ζωής του και η παράλειψη αυτή τον εμπόδισε να παρατηρήσει την επίδραση που άσκουσε ήδη η κοινή γνώμη στην διαγωγή των περισσοτέρων κυβερνήσεων.
Οι προθέσεις του Καποδιστρία γιά τον τρόπο με τον οποίον θα κυβερνούσε την Ελλάδα, φάνηκαν από τις πρώτες ημέρες της ανάληψης των καθηκόντων του. Κύριος σκοπός του ήταν όλες οι εξουσίες να βρίσκονται συγκεντρωμένες στα χέρια του. Μία από τις πρώτες ενέργειές του ήταν η αναστολή του Συντάγματος της Τροιζήνας. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να δηλώσει πως αν το Σύνταγμα δεν ανασταλεί ο ίδιος θα έφευγε αφήνοντας την χώρα και τον λαό της στην τύχη τους. Ακόμη διέλυσε τη Βουλή και στη θέση της τοποθέτησε ένα Συμβουλευτικό Σώμα με την επωνυμία Πανελλήνιον. Αυτό το Συμβουλευτικό Σώμα με 27 μέλη είχε καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Χωρισμένο σε τρία τμήματα ανέλαβε τις διοικητικές , οικονομικές και δικαστικές εξουσίες. Ακόμη ίδρυσε την Κεντρική Γραμματεία, ένα είδος υπουργικού συμβουλίου που όμως έπαιρνε απευθείας γραμμή από τον ίδιο.
Αφού έθεσε τις βάσεις της εξουσίας έτσι όπως αυτός τις ήθελε ο Καποδιστρίας ορκίστηκε ότι θα εκπλήρωνε τις αποφάσεις των Εθνικών Συνελεύσεων της Επιδαύρου, του Άστρους και της Τροιζήνας. Κάτι που δεν τήρησε αφού από την αρχή κατήργησε κάθε μορφή αντιπροσωπευτικής συνταγματικής Δημοκρατίας.
Ο Νίκος Σβορώνος στην Επισκόπηση της Νεοελληνικής Ιστορίας υποστηρίζει ότι η εξωτερική πολιτική του Καποδιστρία είχε σαν σκοπό να υποτάξει το νέο κράτος στις βλέψεις του Τσάρου.
Στην εσωτερική πολιτική ο Ιωάννης Καποδιστρίας δεν κατάφερε να λύσει το κύριο πρόβλημα που αντιμετώπιζε το καινούργιο κράτος. Τη διανομή στους αγρότες της εθνικής γης, που άλλοτε ανήκε στους Τούρκους. Το μεγαλύτερο μέρος της γης αυτής πέρασε στα χέρια των προκρίτων και των κοτζαμπάσηδων ενώ οι αγρότες παρέμειναν και πάλι εξαρτώμενοι από αυτούς. Ωστόσο θα πρέπει κανείς αντικειμενικά να αναγνωρίσει ότι η διακυβέρνηση της χώρας από τον Καποδιστρία αποτελεί την πρώτη σοβαρή προσπάθεια οργάνωσης του ελληνικού κράτους. Πρώτος αυτός φροντίζει για την δημόσια εκπαίδευση, καταστέλλει την πειρατεία, διοργανώνει την διοίκηση. Η προσπάθειά του να επιβάλει κάποια πειθαρχία στο πνεύμα των προκρίτων που ήθελαν να αντικαταστήσουν στην ελεύθερη Ελλάδα τους Τούρκους αξιωματούχους, συνάντησε από την πλευρά τους μεγάλη αντίδραση. Και ίσως ήταν αυτή η αιτία και ο λόγος που όπλισε τα χέρια των Μαυρομιχαλαίων..
Το πρωινό της Κυριακής 27ης Σεπτεμβρίου του 1831, ο Ιωάννης Καποδιστρίας, πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας θα πέσει νεκρός έξω από την είσοδο του ναού του Άγιου Σπυριδώνα στο Ναύπλιο από τις σφαίρες των Κωνσταντίνου και Γιώργη Μαυρομιχάλη.
Υποστηρίχτηκε ότι την δολοφονία οργάνωσαν οι Πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας με σκοπό να εξασθενήσουν τη Ρωσική επιρροή στην Ελλάδα. Χωρίς να έχει αποδειχτεί κάτι συγκεκριμένο, το γεγονός είναι ότι οι δύο αυτές χώρες εμψύχωναν την αντιπολίτευση στην πολιτική του Καποδιστρία. Όμως η πολιτική του αυτή δημιουργούσε πολλές αντιδράσεις όχι μόνο μέσα στον απλό λαό αλλά και στις τάξεις των κοτζαμπάσηδων που δεν ήθελαν να παραχωρήσουν τίποτα από την τοπική τους εξουσία.
Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδιστρία θα σηματοδοτήσει μία νέα εποχή για την διακυβέρνηση της χώρας. Οι πρόκριτοι, οι κοτζαμπάσηδες, οι καπετάναιοι θα αρχίσουν έναν αγώνα για την εξουσία. Για να καταλήξει η Ελλάδα στην βασιλεία του Όθωνα που με τον ερχομό του στην Ελλάδα μαζύ του, εκτός από τους Βαυαρούς θα φέρει και τους ασκούς του Αιόλου.
Στην Κέρκυρα, λίγο έξω από την πλατεία του Σαν Ρόκκο βρίσκεται η μικρή μονή της Παναγίας της Πλατυτέρας. Στο προαύλιο αυτής της μικρής εκκλησιάς βρίσκεται ένας απλός τάφος όπου μέσα του κρύβει τα οστά του Ιωάννη Καποδιστρία. Μία απλή μαρμάρινη πλάκα αναφέρει. Ενθάδε κείται ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ιωάννης Καποδιστρίας. Δίπλα του ακριβώς είναι ο τάφος του αδελφού του, Αυγουστίνου Καποδιστρία.
